مجله خبری مساجد

صورت ظاهری ایالات متحده عربی به مستطیلی یک دست همانندی داراست که بوسیله دریای مدیترانه در شمال غربی، دریای سرخ در غرب، اقیانوس هند در جنوب و خلیج عجم در مشرق احاطه گردیده‌است. این مرزوبوم همانند مجموعه کشور ها ای حقیقی و واقعی در کنار مجموعه کشور ها مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آفریقا و آسیا واقع گردیده که از یک سو با اروپای شرقی و کشورهای بنا شده در گوشه های مدیترانه درخصوص می‌باشد. به استثنای سواحل مدیترانه و گوشه های آن در دریای سرخ، ایالات متحده عربی به صورت صحرایی وسیع به لحاظ می رسد.

تقسیمات راس شبه جزیره

بحرین در کنار خلیج عجم، نجد ويمامه در راس و حجاز در طول دریای سرخ. این خطه، خصوصا برای ما دارای اهمیت می باشد؛ چه در‌این مرزوبوم میباشد که اسلام به وجود آمد. میان شهرهای حجاز، مکه از دید اهميت بر بقیه شهرها برتری داشت. شهری که هم از حیث معنوی (عبادی) و هم اقتصادی به یک رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد اندازه از آوازه منتفع بوده میباشد. مکه از زمان حضرت ابراهیم(ع) راءس زیارت و طواف کعبه بوده میباشد و این فرمان تا فرصت پیدایش اسلام و حتی ابعاد ادامه داشت.

هنر اعراب جاهلی

منتقدین و محققین و مفسرين هنری درباره اعراب بعدازظهر جاهلی گفته اند و آنان قبایل بدوی و بادیه نشینی بوده اند که فرصت خویش را به ساده ترین صورت ممکن می گذرانده اند که باهنر – خصوصا با معماری زیاد آشنا نبوده اند. به این دلیل هیچ تاثیر هنری از قبلی در این مملکت نیست تا از آن تحت عنوان سندی برای رد این داعیه استفاده شود.»

ولی بازرسی و تفحص بدون شوخی در فرهنگ وتمدن و تمدنی که از فرصت رسالت حضرت ابراهیم خلیل الله (ع) تا به امروز در‌این مملکت وجود داشته و آن را به مرکزی عبادی- سیاسی و نظامی بدل نموده است، اشتباه بودن این عقیده را به خیر علامت میدهد. اعراب بعدازظهر نا آگاهی در مجامع خویش بویژه در بازارهایی که هنگام برگزاری مراسمی در کعبه برپا می کردند، اشعاری در ستایش «بت های خویش می سرودند و آن ها را با صدای بلند می خواندند. اثرها زیادی دراین مورد برجا باقیمانده است. با تفحص و رسیدگی این اثرها آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد پی می‌بریم که عموم زمان نا‌آگاهی نیز مانند بقیه ملل، فرهنگی بی نیاز و هنری تعالی و منطبق با وضعیت اجتماعی خویش دارا بوده اند و این داعیه که مردمی با سوابقی تاریخی در کناره ای از عالم با فرهنگ و هنر بیگانه بوده اند کاملا بی شالوده می باشد. همینطور این لحاظ که عموم این مرز و بوم جز با معماری ساکن خویش که به طور طبیعی خویش به وجود آورده بودند با طریق معماری عموم نقاط دیگر عالم آشنا نبوده اند نیز صحیح وجود ندارد. بنای کعبه را به گفته ابن هشام از آجر خام که بزحمت بیشتراز ارتفاع قامت یک آدم طول داشته می دانند و دالارزقی، طول كعبه را ۹ ذرع نقل نموده است. در تجدید ساختمانی که حدود سال ۶۰۸ میلادی جاری ساختن پذیرفته این سازه دارنده سقفی با تیرهای چوبی گردیده است و بالاخره کسی معتقد براین وجود ندارد که معماری منزل کعبه اولی معماران مسلمان را در ارتباط تشکیل داد بناهای اسلامی تحت تأثیر قرار داده باشد.

براساس المان های معماری مسجد مکی، آن را بایستی یکی مساجد مدل معماری عثمانی دانست. این مدل از معماری در قرن چهاردهم و پانزدهم به نقطع ی عطف خویش رسید و بخش اعظمی از سازه ها و به خصوص مساجد دانا اسلام بر طبق سرمشق های این معماری ساخته مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد شده اند.

مساجد اهل ایران دارنده نام‌و‌نشان خاص و متمایز میان مساجد اسلامی میباشند که به جهت نفوذ سیاسی، تمدنی و فرهنگی حکومت های اهل ایران بیشتر در نواحی شرقی کشور ایران و به خصوص شبه قاره هندوستان پیشرفت پیدا کرد که می شود به معماری روزگار گورکانی اشاره داشت و امپراتوری عثمانی هم به جهت حضور و نفوذ فرهنگی بر بخش های وسیعی از فرهنگ و تمدن اسلامی، سر مشق های تمدنی و فرهنگی خویش را بر بخش های مختلفی از دانا اسلام جاری ساختن کرد، از این رو،دو مدل مهم و مهم معماری اسلامی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در مساجد شاخص دانا اسلام را معماری اهل ایران و عثمانی دانست. از همین رو، وجود یکی از مثال های قشنگ و نو و باشکوه مدل معماری عثمانی در حوزه ی تمدنی ایران، به خصوص دور ترین نواحی جغرافیایی به نفوذ فرهنگی و هنر مدل عثمانی برای اکثری جالب دقت و خاص میباشد، که به دنبال سفرمان به زاهدان به آن خوا‌هیم پرداخت، با ما یاور باشید.

در ادامه ی معرفی مسجد قشنگ و باشکوه مکی در شهر زاهدان، معماری خاص و متمایز این سازه بیشتر توجه را به خویش جلب کرده و آن را تحت عنوان یک کدام از خاص ترین معماری های سیستان و بلوچستان پیش روی گردشگران قرار داده میباشد. همان گونه که پیش خیس در معرفی مسجد مکی زاهدان تیتر آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد کردیم، ساختار و هویت معماری سازه، بر گرفته از المان های معماری عثمانی میباشد که در قسمت های متعدد این سازه مشهود است، هرچند هنرمندان معمار و استادکاران اهل ایران این سازه را ساخته اند و جزییات های بی شمار این تاثیر فاخر تشکیل داد کرده اند.

ورودی مسجد فرمانروا احمد در استانبول

تراس مسجد آبی استانبول

حیاط مسجد اولین بخشی میباشد که بعداز عبور از ورودی مهم مسجد آبی با آن روبرو خواهید شد. وقتی که وارد ایوان پهناور مسجد می‌شوید در دو سوی تراس وضوخانه‌هایی جهت رفاه حال نمازگزاران وجود داراست، اما در حوالی حیاط رواق‌هایی هم صورت با گنبدهای زیبا و 26 ردیف ساخته شده که به هم می‌رسند و در آنها شیرهای آبی رنگ جهت وضو تهیه کردن مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد درنظرگرفته شده است. در کناره‌ای از تراس هم مرکزی جهت ارائه اطلاعاتی پیرامون این مسجد زیبا و آئین مبین اسلام وجود داراست که گردشگران در شکل رغبت می توانند از آن منفعت ببرند. جذاب‌ترین نصیب تراس یک آبخوری شش ضلعی و مسقف می باشد که دقیقا در وسط تراس قرار گرفته میباشد. این آبخوری شش ردیف مرمرین و زیبا دارااست و یک گنبد معمولی و خرد روی آن قرار گرفته می باشد. اما این آبخوری در پیشین یک سقف گنبدی خوشگل با طاقی حکاکی گردیده داشت اما امروزه اثری از آن چشم رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد نمیشود.

آبخوری حیاط مسجد آبی رنگ فرمان روا احمد

قصر فرمانروا احمد در مسجد آبی‌رنگ

یکی بخش‌های مسجد آبی‌رنگ که در طول ساختش مداقه متعددی داشت، عمارت پاد شاه احمد بود. این عمارت منحصر به فرد استراحت و عبادت پاد شاه ساخته شد. فرمان روا احمد 10 روز نقطه پایان ماه رمضان را در‌این عمارت به دعا و عبادت سرگرم می‌شد و تا روز عید فطر در این عمارت باقی میماند. عمارت فرمان روا احمد در کناره جنوب شرقی مسجد جای‌دارد و علاوه بر ورودی از حیاط مسجد، یک ورودی منحصربه‌فرد هم دارد که بدون واسطه به خارج وصل می‌گردد. این دروازه منحصر فرمان روا بود تا با اسبش از سطح شیبدار آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آن بدون هیچ زحمتی وارد مسجد خواهد شد. معماری عمارت پادشاه احمد در مسجد آبی‌رنگ هم در نوع خویش شگفت انگیز میباشد. این عمارت باشکوه به شایسته ترین صورت ساخته و با پر ارزش‌ترین کاشی‌ها تزیین گردیده‌است. در‌این عمارت یک طاق سرپوشیده و دو اتاق استراحت خرد دیده می شود و در طبقه بالای آن، لژ پاد شاه قرار دارد. همینطور 10 ردیف مرمرین و زیبا، محرابی که آیه‌ها قرآن روی آن طلاکاری‌ گردیده و کاشی‌هایی از فرآورده طلا از سایر نصیب‌های جذاب این عمارت هستند.

در طی حضرت پیامبر اکرم (r)، مسجد کانون پیشرفت و پیشرفت تمدن بی نیاز اسلام بوده و بسیاری از عمل‌های فرهنگی مسلمانها در مسجد اعمال می‌گرفت. جمعا می‌توان اذعان کرد که مقر فرهنگی و دور اندیشی بخشی اسلام از مساجد صورت گرفته و هستهٔ نخستین کار‌های فرهنگی اسلام در مساجد تشکیل‌شده می‌باشد. امروزه بعداز سپری شد 1400 سال، مساجد کارکرد فرهنگی خویش را از دست نداده‌اند؛ بلکه بر حجم دامنهٔ آنان نیز افزوده گردیده است. فرستاده اکرم (r) گوشه و کنار مساجد مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد را به طور کاملً یک گوشه و کنار فرهنگی می‌دانستند. در مقابل در دنیای امروز نیز جهانی شدن و تکنولوژی داده ها که چشمگیرترین نمود آن وب است، قلمرو را به گسترهٔ جهانی و سرعت شغل را به حد غیرقابل تصوری ارتقا داده می‌باشد. گستردگی واحد سنجش دانش و ارتقا سرعت جابجایی داده ها، عالم را به عرصه هماوردی طاقت فرسا و جانکاه مبدل نموده است، که پندار و کوتاهی در مبادرت لایق و بایسته، زیان‌ها و جراحت‌های راه حل ناپذیری را موجب می‌گردد. در بعدازظهر وب و جهانی شدن، مبادرت نکردن و در مشت نداشتن نوآوری بدین معنای در معرض تأثیر و جراحت قرار دادن از سوی اقدامات بقیه افراد می باشد. دامنه این آسیب پذیری به ویژه در حوزه فرهنگ که میدان فعالیت مساجد هست، با تمرکز به تجهیزات دیداری و رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد شنیداری وب بسیار پهناور میباشد، از این رو باید مساجد در ازای این تحدی بلندمرتبه، از تجهیزات و قابلیت و امکان‌های حاصل آمده توسط وب در جهت گسترش دامنه فرهنگ وتمدن سازی شرعی به ویژه در سطح محله کمال افتتاح را کنند. به این ترتیب مساجد با به کار گیری از پیوندها کانال‌ای از نرم افزار‌های مذهبی، تجهیزات تربیتی و تجربه تبلیغی یکدیگر اطلاع یافته و با تبادل این داده ها و همیاری و همکاری در اجرای نرم‌افزار‌های فرهنگی، ارشادی و تبلیغی، بر دامنه ژرفای تأثیرگذاری خویش می‌افزایند. مساجد همینطور با پیاده سازی سامانه‌ها (وبسایت‌های ویژه) و متناسب با موقعیت فرهنگی و اجتماعی مخاطبین خویش، پیوندها شخصی و تأمین نیازهای روحی – معنوی و فرهنگی آنها را فراهم می‌آورند. به صورت آحاد می‌اقتدار اعلام‌کرد که با وجود کانال جهانی وب، این مجال برای مساجد تحت عنوان مرکز ها ارشادی، فرهنگی و تبلیغی فراهم آمده میباشد تا علاوه بر همفکری و همیاری با یکدیگر، به تبیین مبانی، اصول و آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ارزشهای فقهی و فرهنگ و تمدن سازی فقهی بپردازند. فعلا تأکید بر بعد از آن فرهنگ و تمدن سازی دینی مساجد در روند نرم افزار‌های توسعه و گسترش‌ای از عنایت خاصی منتفع گردیده‌است؛ به دلیل آن که کارکرد فرهنگی مساجد بر آشنایی عالم بینی قشرها متفاوت دولت ها روستایی و شهری به ویژه جوان ها تأکید داراست. از اینرو، در همت مساجد در راستای جاری ساختن عمل‌های فرهنگی، آشنایی مؤلفه‌های فرهنگی – اجتماعیِ گزینش کننده ساختارهای جامعه از ضرورتی خاص برخوردار است.

عبدالمجید عثمانی بعد از گسترش و تعمیرات مسجد ، شی ها قیمتی بسیاری را وقف مسجد نمود . بهترین قندیل های کشیده شده در زنجیرهای نقره ای ، شمعدان های زرین ، پرده های زربافت ، فرش های خوش بافت را که به گفته بتنونی تماماً «بانواع السجاد العجمی الثمین » جهت مسجد ارسال داشت و ...

این گسترش توأم با تعمیر و عمران اساسی از سال 1265 قمری تا سال 1277 قمری طولانی شد و همگی آثار آن به استثنای عهد و پیمان توسعه شامی مسجد که در گسترش سعودی ها مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد تغیر شکل یافت ، تا کنون جانور و از عبدالمجید عثمانی بجای باقی‌مانده میباشد .

بعدها در سال 1336 قمری ، فخری پاشا قائد اعظم رخنه‌ در آخرین سال های حیات خلافت عثمانی که در حین مبارزه جهانی نخستین به عنوان حافظ شهر مدینه منصوب شده بود ، محراب های سلیمانی و نبوی و چاه مو جود در صحن مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) را تعمیر کرد و با این آخرین تعمیرات ، دفتر سندها حیات عثمانی ها نیز در حجاز بسته شد .

پیشرفت سعودی ها: 5شوال 1370 قمری هیاتی از طرف ملک عبدالعزیز تعیین شده، به خریداری خانه ها و مغازه های موجود در جهات شرقی و غربی خاصه سمت شمالی یا شامی حد آخری گسترش مسجد در حین عبدالمجید عثمانی مبادرت ورزیدند. شیخ محمد باتقوا قزاز به عنوان مدیرعامل و روحانی محمد بن لادن به سمت نماینده منحصر رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد به فرد ملک، تحقیق عالیه را بر اداره بسط بقاع ایفا می کردند .

در ربیع الاول سال 1372 قمری پس از تخریب خانه ها و مسطح کردن زمین مورد نیاز جهت گسترش مسجد و احداث خیابان ها و میدان های گوشه و کنار مسجد که حدود 22955 مترمربع بود، اولین سنگ بنای ساختمان پیشرفت مسجد توسط ملک سعود ولیعهد سعودی نهاده شد .

شرکت ساختمانی طرف قرارداد، کلیه امکانات ساختمانی خود را در ذوالحلیفه متمرکز کرده بودند و مهندسان مشاور با همکاری ایتالیایی ها ، مصری ها ، سوری ، پاکستانی ، با استخدام کارگران سعودی ، سودانی ، یمنی ، حضرمی ، مصری ، سوری طرح مصوبه با حداکثر کوشش و در کوتاه ترین فرصت ممکن عملی کردند. به نحوی که در اوایل سال 1375 قمری عمل ساختمانی توسعه مسجد را به اتمام رساندند .

بنای سعودی ها در قسمت شمالی مسجد و در اتمام حد مسجد تا گسترش عبدالمجید ، به صورت یکی‌از پرشکوه ترین آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مساجد فقیه اسلام جلوه گری می کند .

این بنا که حدود 6024 مترمربع مساحت دارد با بسط و تجدید بناهایی که در سه سمت شرقی و غربی و شمالی مسجد به مساحت 6247 مترمربع داده شد ، تک تک بنای سعودی ها را به 12271 مترمربع ارتقا داد که با احتساب مساحت جهت جنوبی و قدیمی مسجد که تا کنون پابرجاست ، یعنی 4056 مترمربع ، مساحت کل بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) را در طول ما به 16327 مترمربع رسانید .

مسجد سهله

ائمّه ( علیه السلام ) و مسجد سهله‏

الف- امام على ( علیه السلام ) این مسجد را مثلا مساجد مبارك در كوفه شمرده و فرموده:

«این مسجد، منزلگاه حضرت خضر ( علیه السلام ) هست و مغمومى مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد اینجا نیامد، مگر اینكه پروردگار گشایش براى وی نتایج كرده است.» 6

ب- امام سجّاد ( علیه السلام ) فرمود:

- «هر كس دو ركعت نماز در مسجد سهله به جاى آورد، آفریدگار دو سال، قدمت او را ارتقا می‌دهد.»

ج- امام درست گو ( علیه السلام ) خبر‌ها زیادى در زمینه‌ی این مسجد ذکر كرده اند. برای مثال اینكه:

- «اگر عمویم زید بدین مسجد می آمد و به وی پناه میاورد، آفریدگار بیست سال او‌را امان می بخشید.»

- «مصیبت زدهاى كه به این مسجد آمده و در آن دو ركعت در میان عشائین نماز خوانده و دعا كرده میباشد، آفریدگار حزن و اندوه اورا برطرف كرده می باشد.»

- «هر كس در آن اقامت گزیده، بیان کننده در چادر نبی ( صلی الله علیه و آله و سلم ) اقامت كرده میباشد.»

- «هر زن و مرد مؤمنى دلش هواى آن را دارااست.»

- «هر كس در آن نماز بگزارد و با نیت خالص آفریدگار را بخواند، خدا نیازش را برطرف می كند.»

- «هر كس در آن از خداوند امنیت بخواهد، خداوند او را از کلیه آنچه از آن هراسان هست، امنیت میدهد.»

- «باخبر باشید، شب و روزى وجود ندارد، مگر اینكه ملائكه رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد براى دیدار از آن و عبادت خدا در آن به زمین میایند.»

- «در صورتی‌که اینجانب نزدیك شما بودم، بدن‏هادر آن مسجد نماز می خواندم.»

ویژگى‏ هاو فضیلت هاى مسجد سهله‏

درباره خصوصیت هاى خاصّ این مكان مقدّس مى‏ قدرت موارد ذیل را برشمرد:

اقامتگاه پیامبران و صالحان است؛

2. اقامتگاه جانشینان امام مهدى ( علیه السلام ) خواهد بود؛
3. اقامتگاه حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) بود؛
4. اقامتگاه، عبادتگاه و كارگاه بافندگى حضرت ادریس ( علیه السلام ) بود؛
5. اقامتگاه حضرت مهدى ( علیه السلام ) پس از ظهور آن حضرت خواهد بود؛
6. آنجا مقر حضرت خضر است؛
7. اینجا تربتى هست كه همه پیامبران از آن آفریده شدهاند؛
8. رهگذر راهیان فردوس میباشد؛
9. محلّ تقسیم غنایم در بعد از ظهر ظهور خواهد بود؛
10. محلّ عروج نبی؛
11. محلّ نزول ملائکه؛
12. محلّ نیایش حضرت مالک الزّمان ( علیه السلام )؛
13. مركز مال همه مردم حضرت مهدى (عج)؛
14. جایگاه صالحان و پیامبران میباشد؛
15. صور در اینجا دمیده آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد میگردد؛
16. دعا درین مسجد، مستجاب میباشد؛
17. ملائکه هر شب و روز در آن فرود میآیند؛
18. فاروق اعظم اینجاست؛
19. محشر به سوى این مسجد هست؛
20. در كنار آن هفتاد هزار نفر محشور میشوند كه همگى به بهشت می روند.

در سال 86 قمری ولید بن عبدالملک به خلافت رسید و عمر بن عبدالعزیز را از جانب خود به استانداری مکه و مدینه منصوب کرد. میزان دارایی کلانی را در دست وی قرار اعطا کرد تا زمین و خانه هاای را که جهت بسط و تجدید بنای مسجد، مایحتاج به انضمام میباشد خریداری کند. محمد بن جریر طبری در [تاریخ الرسول و الملوک ، ج9، ص 3815 ، ترجمه فارسی ] ذیل کلام از رویدادها سال هشتاد و هشتم می گوید : « درهمین سال ولید عبدالملک بگفت تا مسجد پیغمبر آفریدگار (صلی الله علیه و آله و سلم) ویران کنند و خانه همسران مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد پیغمبر را نیز ویران کنند و در مسجد بیندازند » .

عمر بن عبدالعزیز « طول مسجدالنبی(صلی الله علیه و آله و سلم) را 200 ذراع و عرض آن را از قسمت جنوبی200 ذراع و از نصیب شمالی به 180 ذراع رسانید » . یعنی مجموعاًً آنچه را که به مسجدالنبی (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از گسترش خلیفه سوم افزوده، عبارتست از ضلع جنوبی شرق به غرب مسجد، حدود 50 ذراع و ضلع شمالی آن حدود 40 ذراع و طول مسجد از قبله به شام یا جنوب به شمال را حدود 40 ذراع بسط داده می باشد. مساحت کل مسجدالنبی در حین عمر بن عبدالعزیز جمعاًًًً حدود 6440 مترمربع رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد بوده است .

چهل نیروی کار رومی با یکصد هزار مثقال طلا و جواهرات ، چند بار کاشی های مزین به رنگ های گوناگون ، قنادیل کشیده شده در زنجیرهای زرین ، خلاقیت کار بازسازی را بعهده گرفته بودند و عمر بن عبدالعزیز آنان‌را در حین ایفا فعالیت از محرک و خلعت بی سود نمی گذارد. ستون های سنگی تراش شده با روکش های فلزی، دیوارهای بلند و مزین به نقوش گچ کاری و کاشیکاری دیوارها و برپایی مقصوره ها، نقاشی سقف و تزیین آن به چوب ساج و جایگزینی بنایی مستحکم و سنگی به جای خانه های گلی رسول. چنان مسجدی بنا گذارده شد آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که تا آن فرصت بنایی به سان آن در جزیره عرب خلا. این نوسازی و تعمیرات به گفته محمد بن جریر طبری، ابن زباله و ابن نجار از سال 88 تا 91 قمری زمان بر شد .

آیه‌ها قرآنی برای نخستین دفعه با خطوط زینتی روح قسمت کاشی ها و دیوارهای مسجدالنبی شد. ابن نجار تصریح می کند که آحاد سوره های «والشمس» تا «الناس» را بر دیوارهای مسجد نگاشتند و به احداث چهار مناره در چهار زاویه مسجد عملکرد گماشتند که به گفته ابن زباله و دیگر مستندات، مطرح ترین آن ها 60 ذراع طول داشت و کوچکترین آنها مناره غربی شامی بود

در ماجرا دیگری امام راست گو(ع) از ابوحمزة ثمالی دربارة عمویشان، زید پرسیدند:

«آیا عمویم زید را در شبی که از شهر بیرون شد، ملاقات کردی؟» ابوحمزه جواب بخشید: آری. امام(ع) پرسیدند: آیا در مسجد «سُهَیل» نماز خواند؟ ابوحمزه پهنا کرد: مسجد سُهَیل کجاست؟ آیا مرادتان به عبارتی مسجد سهله است؟ امام(ع) فرمود:

«آری؛ در شرایطی‌که زید دو رکعت نماز در مسجد سهله خوانده بود و از پروردگار امان می خواست، معبود او‌را همواره مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در نگهبانی خود مراقبت کرده بود.»

علمای بلندمرتبه، پیوسته مارا بر مداومت بر زیارت مسجد سهله و نماز قرائت در آن تشویق کرده اند. فقید گران قدر شیعه، روضه خوان طوسی در کتاب خود میگوید:

سزاوار وجود ندارد که نمازهای یومیّة واجب، جز در مسجد صورت بپذیرد. (مانند اینکه) کسی گذرش به «مسجد سهله» می افتد و در آن نماز میخواند، مستحبّ است که در وقت در میان دو نماز مغرب و عشاء در مسجد حضور داشته باشد.»

سیّد بن طاووس شب های چهارشنبه به زیارت مسجد سهله می رفت و می خاطرنشان کرد:

در صورتیکه خواستی به مسجد سهله بروی، در وقت بین نماز مغرب و عشاء در شب چهارشنبه برو که‌این وقت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از دیگر وقت ها فضیلت بیشتری دارااست.

بعضا از علما مانند آیت الله روضه خوان جعفر کشف کننده الغطاء برای دفع بلا به مسجد سهله حفاظت می آوردند. خویش وی میگوید:

در سالی که طاعون آمد، اینجانب به همپا چهل نفر به مسجد سهله حفاظت بردیم و ظاهراً همة اهالی شهر (به جز تعدادی نفری که در مسجد سهله بودند)، به منجر بیماری طاعون فوت کردند و پس از برطرف شدن این بیماری کسی باقی نمانده بود.

روحانی محمّد حسن، صاحب «جواهر» به مسجد سهله علاقة فراوان داشت و هم وی بود که جنبش به سوی مسجد سهله در چهارشنبه شب ها را اساس گذاری آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد کرد و زمانی که قصد رفتن به مسجد سهله را می نمود، دستور می بخشید که چادر ها، وسایل و موادّ غذایی کافی را برای به کار گیری در حین استراحت بین منش شهر «نجف اشرف» تا مسجد سهله آماده نمایند. وی، شاگردان و اطرافیانش بر اسب های زین گردیده سوار می شدند و تیم های بخش اعظمی از عموم با آن ها جنبش کرده و شب را در آنجا بیتوته می کردند. تاسیس ساختمان این مسجد، مرتبط با این برنامه ها بود.

در ذیل زمین این گسترش محوطه وسیعی به حجم پروژه توسعه و گسترش تاسیس گردیده‌است که درین محوطه دستگاه های تهویه و تبرید که تعداد آنان به 144 دستگاه می رسد، شغل گذاشته شده است. همینطور ، در‌این محوطه ذیل زمینی اتاق هایی برای در اختیار گرفتن دستگاه ها و محافظت های امنیتی ، تنظیم صدا و بقیه سرویس ها تاسیس شده است.

گوشه و کنار توسعه و گسترش را محوطه های جالبی برای ادای نماز حجاج و معتمرین به مساحت 235000 مترمربع مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد تاسیس شده که کف آن توسط سنگ های مرمر زیبای (گرم نشو) و همینطور گرانیت رنگی، با گونه های هندسی و اسلامی زیبایی تزئین گردیده است. و همین محوطه هاست که در طی ازدحام حجاج گنجایش نمازگزاران را به حدود یک ملیون نفر میرساند.

هم‌زمان با این گسترش ، پروژه تشکیل داد پایانه های تبرید و همینطور جانبداری برق لازم مسجد نیز به جاری ساختن رسید. این طرح در 7 کیلومتری مسجد النبی و در زمینی به مساحت 70000 مترمربع ایجاد کرد گردیده و از چند ساختمان تشکیل‌شده می باشد که به عنوان مثال آن ها می اقتدار ساختمان دستگاه های تهویه و ساختمان دستگاه های تشکیل داد فشار و همینطور ساختمان ساخت و ساز برق احتیاطی برای تایم ها بایستگی را اسم توفیق.

دستگاه های خنک کننده از شش موتور گران قدر که توان خنک کنندگی هرکدام از آنها 3.400 بدن و یا این که همان 819000 متر مکعب در ساعت میباشد تشکیل شده اند.

هوای خنک ساخت گردیده از روش این تونل هفت کیلومتری که پهنا آن 6.10 متر و طول 4.10 متر میباشد توسط رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد یک لوله به قطر 90 سانتی متر و یاروهمدم با آب خنک به محوطه پایین زمین مسجد النبی منتقل گردیده و به 144 دستگاه تهویه منصوب در آنجا منتقل می شود و از روش این دستگاه ها کل مسجد النبی خنک می‌گردد، آب برگشتی نیز بوسیله لوله دیگری که قطر آن هم 90 سانتی متر می باشد از روش به عبارتی تونل به محل اولیه خویش بر میشود و این کار مرتبا تکرار می شود. در این تونل 31 اتاق برای خنک کردن آب و پمپاژ آن وجود داراست.

همزمان با این گسترش یک پارکینگ دو طبقه به مساحت 390000 مترمربع و به گنجایش 4200 اتومبیل تشکیل شده که در آن پله های بی آلایش، پله های متحرک ، آسانسور برای سالمندان و نیز آسانسور مخصوص جانبازان نصب گردیده‌است. همینطور اتاق هایی برای برق، مراکز تعمیراتی، دفاتر کار ، کانال های آب و فاضلاب ، سیستم آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ایمنی خودکار حریق آدرس که در زمان حریق سوزی به صورت خود کار آغاز به کار کرده و دیواره ای از آب فی مابین مناطق حریق گرفته و سایر بخش ها به طور حائل ساخت می کند نیز وجود دارد.

در میان محوطه پارکینگ ساختمان هایی در 4 طبقه برای خدمت های بهداشتی تاسیس گردیده که در آن حدود 6000 محل وضو و 2000 سرویس بهداشتی عمل نهاده گردیده است.

7ـ این دو داستان که نقل شد، مشهود و یا این که مثل مشهود خودم بود [12] و روایت‏های دیگری است که موقتا تمام مختصات آن را در لحاظ ندارم . بعدا، ان شاءالله، تحقیق کرده، در‌این دفتر، باذنه تعالی، بیان می‏کنم .

8ـ در آن موقع که زمین، این قدر بی‏ارزش بوده میباشد، تنها یک مساحت کوچکی را مورد این دستور قرار داده‏اند، مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که ظاهرا حدود سه چشمه از مسجد فعلی می باشد که در حین ما خیلی بزرگ گردیده است: ظاهرا، آن چشمه‏ای که در آن، محراب میباشد، و دو چشمه‏ی طرفین باشد .

نگارنده که خالی از وسوسه نیستم و خیلی به نقلیات عموم خوش‏بین نیستم، از این عبارات، به صدق این مسجد مبارک جداگانه دارم . والحمدلله علی ذالک و علی غیره اینجانب النعم التی لاتحصی [13] . پیشگویی امیر مؤمنان علیه السلام از مسجد جمکران

مطابق نقل خلاصة البلدان از کتاب مونس الحزین روحانی صدوق، امیر مؤمنان علیه السلام از مسجد مقدس جمکران کلام گفته میباشد .

محمد بن محمد بن هاشم حسینی رضوی قمی، به تقاضای مولی محمد پارسا قمی، به سال1176هجری، در باره‏ی فضیلت‏شهر قم و تاریخچه‏ی احداث مسجد مقدس جمکران، کتاب ارزش‏مندی نوشتن و آن را« خلاصة البلدان» اسم نهاده میباشد .

شیخ آقا والا تهرانی، این کتاب را مشاهده کرده و گزارش آن را در« الذریعه» آورده می باشد [14]

مرحوم کاتوزیان، این کتاب را در دست داشته، فرازهایی از این کتاب را در کتاب «انوار المشعشعین »آورده است .

او، در این ارتباط، حدیثی از امیر مؤمنان علیه السلام آورده، که فرازهایی از آن را در این مکان می‏آوریم و عشق و علاقه‏مندان به تفصیل بیش‏خیس را به کتاب انوار المشعشعین رهنمون می‏شویم . وی می‏گوید :

در کتاب خلاصة البدان از کتاب مونس الحزین – از تصنیفات روضه خوان صدوق – با گواهی درست و دارای اعتبار، از امیر مؤمنان علیه السلام داستان کرده که خطاب به حذیفه فرمود: «ای پسر یمانی! در اولیه ظهور، خروج کند قائم آل محمد علیه السلام از شهری که آن را قم گویند )[15] و عموم را دعوت به حق رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد می‏نماید، همگی‏ی خلائق از شرق و غرب، به آن شهر روی آورند و اسلام، نو خواهد شد …

ای پسر یمانی! این زمین، مقدس میباشد، از کلیه‏ی لوث‏ها، تمیز می‌باشد …

عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد . رایت او بر این کوه سپید بزنند، به نزد دهی کهن، که در جنب مسجد میباشد، و قصری قدیمی – که قصر مجوس می باشد – و آن را «جمکران‏» خوانند . از پایین یک مناره‏ی آن مسجد خارج آید، مجاورت آن جا که حریق‏منزل‏ی گبران بوده … [16]

از این حدیث‏شریف، به کارگیری می‏شود به نحوی که مسجد سهله در طی ظهور حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه، مقر آن آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد حضرت خواهد بود، مسجد مقدس جمکران نیز در بعدازظهر ظهور، جایگاه خاصی داراست و مقر دیگری برای آن حضرت میباشد .

مرحوم کاتوزیان، بعداز نقل متن بدون نقص حدیث، به گستردن و تفسیر آن پرداخته، در باره‏ی کوه سپید و قصر مجوس و دیگر تعبیرهایی که در حدیث‏شریف آمده و ما به دلیل اختصار نیاوردیم، به شرح، سخن گفته می باشد [17]