مجله خبری مساجد

مسجد مکتب سردار قزوین دارنده سه مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ورودی در جناح های شمالی و غربی و جنوبی میباشد که ورودی شمالی از کوچه است و با تزیینات بسیار خوشگل و با شکوهی وارد میشوید وتوسط یک هشتی ورودی به صحن می‌رسد واز غرب و شرق هشتی ورودی مکتب قرار گرفته میباشد.
ورودی جنوبی ورودی فرعی به حساب آورده می شود و وارد تراس پشتی می شود.
ورودی غربی نیز به مسجد گشوده می شودوتزیینات چندانی ندارد.
ورودی فرعی در‌این بدنه نمای کلی را از تقارن سنگینی که طول زیاد دیوار آن را تشدید می نماید بیرون کرده و با مدل کردن وزن بصری نما را به تعادل رسانده میباشد.
صحن و ایوان مسجد رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مکتب سردار دارنده حیاطی مستطیل صورت با بعدها تقریبی ۲۴ × ۲۸ / ۵ متر میباشد که در دو طرف آن (شرق و غرب) حجره ها قرار گرفته اند..
در بخش شمال و در دو طرف هشتی مسجد مکتب سردار، دو شبستان وجود داراست.
در اواسط تراس مکتب حوضی سرپوشیده و در جنوب مکتب مهتابی بزرگی میباشد که به اندازه یک متر از کف ایوان رفیعتر میباشد و از جانب شرق و غرب معادل مکتب است که در فصل‌تابستان برای استراحت و یا این که جاری ساختن مراسم تعزیه تاسیس گردیده‌است.
از خصوصیت های اصلی فضاسازی مسجد مکتب سردار قزوین وجود مهتابی هایی در طبقه فوقانی میباشد و همینطور سکویی که در مسافت ی حدود ۴ متری از دیوار جنوبی ایوان مرکزی قرار داردکه خصوصیت ممتازی به جناح ی جنوبی داده میباشد و پیشگفتار ی ورودی به آن میباشد.
دسترسی به‌این جايگاه ازطریق آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد دو پله در کناره ی شرقی وغربی آن میسر است که پله های دسترسی میانی آن از شغل های نو میباشد.
حجره طلاب مسجد مکتب سردار داری ۳۲ باب حجره است که دربرگیرنده اتاق و پستو و حیاط روباز به تراس در طبقه همکف اما در طبقه اولیه سمت شرق دارنده تراس میباشد.

سردر ورودی
مسجد ملک اکنون دارنده سه در ورودی میباشد مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که راز در ورودی و مهم مسجد امام اکنون درب شمالی میباشد. درب دیرین مسجد چوبی و نادر طول بوده و فلسفه ی معدود بودن طول این درب زورخانه های کهن، این بوده که اشخاص هنگام داخل شدن به مسجد ملک خصوصی به آرم تعظیم خم نمایند و آنگاه درون شوند. بعد از عبور از سردر شمالی مسجد ملک کرمان، وارد دالانی با سقف نسبتاً مرتفع می شویم که نمای آن آجرکاری معقلی میباشد.

صحن
صحن گرانقدر و آب نما مسجد رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ملک کرمان در حین قبل به نحوی دیگر بوده اس ، بدیـن شکل که در جانب غربی مسجد، آب نمایی به عمق ۴ متر جهت گرفتـن وضـو وجـود داشـته میباشد. آب ایـن مـحـل از قنـات مستوره تأمین می شـده میباشد و آب نمای ذکر شده به طور روباز و از دو طرف دارنده دو راه و روش پله بوده و طراوت خاصی به فضای مسجد می بخشیده میباشد. با کم آب شدن آب قنات مستوره در کمتر از نیم قرن پیش ، آن آب نمـا را پـر نـمـوده و روی آن را سنگ فرش کردند.

حیاط
تراس بنای مسجد ملک به طور چهار آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ایوانی میباشد. ایـوان والا قبله که در ضلع غربی مسجد جای‌دارد، مهم‌ترین بخش های ارثیه از زمانه سلجوقی و در عین حالا گسترده ترین حیاط مسجد میباشد. در‌این تراس، از کاشی کمتر به کار گیری شـده و همگی نماها و پیشانی طاقی و ردیف ها و پوشش گنبـد، از آجـر ظـریـف و تراش خورده و نقوش مرسوم روزگار سلجوقی میباشد. تراس مذبور در سال ۱۲۸۵ هـ .ق به کارایی مرتضی قلی خان نماینده قانونی الملک ثانی حکم کننده کرمان تعمیر شد. نقوش روی دیوارها، یادگار زمان سلجوقی که تلفیقی از گچ و خشت میباشد.

عـرض میدان امام اصفهان مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در حـدود ۱۶۰ متر اسـت، یعنی حـدود ۱۳ موازی طول.
بدنه پیرامون میدان نقش جهـان از به عبارتی عصر صفویه به صورت دوطبقه و به ارتفاعی که در حال حاضر وجود داراست بوده میباشد.این پیوستگی بدنه میدان به یار طول نسبتاً بلند بدنه که حدود۱۲ متر میباشد و در چهار نقطه با ابنیه مرتفع مشمول سردر مسجد جامع عباسی، سردر مسجد روحانی لطف الله، کاخ بهتر قاپو و سردر قیصریه مخلوط می‌گردد، موجب میگردد که با اعتنا به دلیل تابش آفتاب که از سمت جنوب میباشد، همواره بخشی از فضای گشوده مقابل بدنه جنوبی در سایه باشد.
راجع‌به بدنه شرقی و غربی نیز به ترتیب در صبح و بعدازظهر سـایه اندازی قابل قبولی به وجود آید که فضای مقابل حجره هـای دور و بر میدان را در سایه رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد قرار داده و موجب توسعه و گسترش حیطه آسایش میگردد.
محصوریت فضاهای شهری عاملی بسیار مطلوب برای کاهش تأثیر بادهای ناخوشایند میباشد که اکثر زمان ها گرما و گرد و غبار را به درون فضاهای گشوده در اقلیم گرم و کم آب میاورند و به تهیه موقعیت محیطی در فضای گشوده میدان یاری می نماید.
میدان امام اصفهان در قبال باد و آفتاب هواخواهی نسبی در اطراف جداره ها مهیا می شـود و به جهت ارتفاع و پهنا زیاد میدان، تأثیر جداره ها به مجموع حجم میدان نفوذ نمی نماید
به کارگیری از عنصرها طبیعی آب و درخت در فضای گشوده میدان درختان از نگاه آسایش اقلیمی تأثیر قابل توجهی دارا هستند که عمدتاً شـامل ساخت و ساز آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد برودت از روش سایه اندازی در قبال آفتاب و ساخت و ساز برودت ناشی از تبخیر آب جان دار در برگ و بقیه اندام درخت می شـود.
هم اینگونه عملیات تبخیری که توسـط درختـان در اطراف شکل میگیرد به خیر و خوبی قادر است به کاستن از کم آبی آزاردهنده هوا یاری کنـد.
در عصر صفویه به مراد ساخت و ساز شـرایط مناسب محیطی در فضای گشوده میدان نقش جهـان اصفهان از سیستم بسیار نظام مند درختکاری و آبیاری مستعمل بود.
گوشه و کنار میدان در حوالی دکانها نهر لبریز آبی‌رنگ روان میباشد که در اواسط آن سنگ هایی برای رفت و آمد پیاده ها قرار داده اند و دربین این نهر و دکانها به خط بی واسطه درخت های لبریز شاخ و برگ و یکسـان کاشته اند پیاده روهای سنگی دور و اطراف نهر نسبتاً یک پا یا این که ۳۰ سانتی متر از سطح زمین همسایه خویش فراتر بوده اند.

قبره کمال‌ الملک در ضلع شمالی مقبـره مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد عطار با بتن دارای سلاح سازه و با زیربنای ۲۲ مترمربع ایجاد شده است.
آرامگاه کمال‌الملک شش ایوانچه مقعر داراست که با پوشش کاشی معـرق بـه رنگ های لاجوردی ، سپید و … تزئین گردیده است. این سازه در نقشه از دو متر مربع تشکیل‌شده و تناسب یک بر دو را داراست.
در پیاده سازی بقاع کمال‌ الملک برای هرواحد یعنی هر ضلع مربع در نما یک قوس در لحاظ دریافت شد که در چهار ضلع مستطیل شش قوس زده شـده میباشد خلال این دوقطر هر مربع دو قوس دیگر تشکیل میدهند که از درون با هم تلاقی می نمایند.
پس چهار قوس هم از باطن زده گردیده که جمعاً ۱۰ قوس می‌شود.
در حرم کمال الملک ضلع‌های مربع، در نما با یک قوس نیم‌دایره خود نمایی می‌نمایند، وسعت سازه از قوس‌هایی متقاطع که بر روی قطرهای مربع زده گردیده‌اند پدید آمده که‌این قوس‌های متقاطع، «تاق‌های چهاربخش» را که در معماری سنتی کشور‌ایران بسیار چشم می گردند را تداعی می‌نمایند رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و احتمالاً منبع الهام طراح نیز بوده میباشد.
طراح آرامگاه کمال‌ الملک ، با سود‌گیری خلّاقانه از قوس و با پیچشی که در ایده‌ی کلی آن ساخت و ساز کرده، به سود‌ای ظاهراً متعدد با هندسه‌ای غامض دست یافته میباشد. این طرح نوآورانه، با بکارگیری بنا‌ی قالب‌ای بتنی اعمال شد‌ه‌است
واکنش آنی قوس ها و پوشش آنها در صدر انواع هندسی مخروطی شکلی را بوجود آورده اند که ابتکاری میباشد هندسی و با تزئینات کاشی معرق روی آن‌ها، معماری آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد کاشان، یعنی محل نشـو و نمای کمال الملک، یاد آوری می گردد.
در حرم کمال‌ الملک، دو نوع قوس، چشم میشود: ۱) شش قوس نیم‌دایره‌ی نما که نسبت دهانه به طول آن ها ۱ به ۲/۱ میباشد. ۲) چهار قوس متقاطع که بر روی قطرها چشم میگردند. همینطور در زیر قوس‌های اساسی نما، از روبرو، دو قوس کوتاه‌خیس نیز وجود دارا‌هستند که در واقع، تلاقی قوس‌های متقاطع میباشند.
وسعت کلی آرامگاه کمال‌الملک از قالب‌ای سه‌بُعدی در اطراف نتایج آمده میباشد که در یک جنبش قابل انعطاف، دو نوع قوس حافظه گردیده را به هم لینک و پیوند می دهند.

از قبل از ورود اسلام به کشور‌ایران، مردمان این مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مرزوبوم عبادت گاه های خویش را تزئین می کردند و همت خویش را بر این می گذاشتند که محل خلوت با خدای خود را به زیباترین صورت ممکن بسازند. پس از ورود اسلام به کشور ایران استعمال از تزئینات معماری در مسجدها ارتقاء پیدا کرد. یک کدام از زیباترین این عنصرها هنر به کار گیری از کاشی مسجد بود، که هنوز هم جزء لاینفک زیبائی مسجد اهل ایران میباشد. رنگ سپید خط نوشته مذهبی بر روی رنگ لاجورد موضوع، نماد از موفقیت نور و روشنایی بر تیرگی داراست.

مقایسه فضاها در الگوی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد شبستانی و مساجد ایوانی
به طور کلی مدل شبستانی خط سیری بی آلایش و سرراست را در چنگ کاربر می‌گذارد. تغییر تحول احساس دور و اطراف در دور و بر های گشوده و بسته به یک باره و سوای پیشگفتار چینی رخداد می افتد. طرح معماری آن فقط به پاسخی معمولی و مصرح به نیازهای کارکردی بسنده می نماید، که به عبارتی اقامه نماز میباشد. در اینگونه الگویی قابلیت و امکان تجربه فضایی و سلسله مراتبی برای مخاطب فراهم نمی‌شود و وی احساس حضور در جای را به خیر و خوبی تجارب نمی نماید اگر که الگوی چهار ایوانی دارنده روندی غامض خیس و آرایش و پیرایش فضایی توسعه یافته تری میباشد.

با اضافه کردن حیاط، خط سیر کم آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آب مدل شبستانی به الگویی دیدنی از تجربه متنوع فضایی تبدیل می‌گردد. تغییر و تحول جای از فضای گشوده و بسته از روش فیلتری نصفه گشوده به نام حیاط شکل میگیرد که به هر دو گوشه و کنار قرابت دارااست. همینطور دسترسی به مقدس ترین فضای مسجد یا این که به عبارتی محراب، با طی کردن سلسله مراتب و حریم بندی واقعه می افتد. وصال به فضای محراب نیاز به فراهم سازی قلبی و خیالی دارااست.

گنبد تک پوسته:
دیرین ترین نوع بنا گنبد در کشور مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ایران از قبل از اسلام میباشد. مجموع قالب وظیفه جابجایی توشه وارده را به ذمه دارااست و باربر میباشد. از ساقه به تیزه گنبد که مجاورت می شویم قالب نازک خیس می‌شود. تکنیک به فعالیت رفته چنین میباشد که در زاویه 5/22 و 5/67 جايگاه نسبت به عرش یک خشت نادر می نمایند.

گنبد دو پوسته:
قالب داخلی گنبدهای دو قالب را آهیانه گویند که معمولا توشه بر میباشد. و قالب فرنگی یا این که اصطلاحا خویش غیر باربر میباشد و تزیینات روی آن اعمال رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد می‌گردد. همینطور تقابل با دست اندرکاران فرنگی به ذمه قالب فرنگی میباشد.

تا بخش شِکَرگاه دو قالب پیوسته اند این نصیب به نظر بنا ای شکننده و بحرانی میباشد از همین جهت در‌این بخش دو قالب از هم مستقل می‌شوند.

گنبد سه پوسته:
درین گنبد ها قالب سوم به طور کامل به طور کاذب انجام می‌گردد. آرامگاه گوهرشاد در هرات افغانستان یک مثال بارز آن میباشد. در سازه همان 3 گنبد روی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد هم قرار گرفته میباشد که گنبد میانی باربر میباشد. و گنبد داخلی و گنبد بیرونی دارنده تزئینات میباشد.

این بنا در محله بیدآباد اصفهان واقع شده مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و به هم پا دسته بناهایی مرکب از حمام، بازار، کاروان سرا و چهارسو، به سال ۱۱۲۲هجری قمری، زمان سلطان حسین صفوی توسط حاج علیقلی آقا، از خواجگان بقعه شاه سلیمان و فرمان روا شاه حسین صفوی، ایجاد شده است. بنای مسجد دارای سر در کاشی کاری، صحن، ایوان و شبستان می باشد که با کاشی کاری زیبایی مزین شده‌اند. سر در مسجد با کاشی کاری و مقرنس کاری زیبا، کتیبه تاریخی، گلدسته‌های فوقانی و غرفه‌های جانبی تزیین و نماسازی شد‌ه‌است. کتیبه تاریخی این سر در مورخ ۱۱۲۲هجری قمری می باشد که براساس متن آن، مسجد در زمان سلطان پاد شاه حسین بوسیله علیقلی آقا بنا شده است. بر روی جرزهای راز در نیز به خط بنایی با کاشی زرد رنگ، آیه ها و عباراتی را نوشته‌اند. صحن مستطیل شکل رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد نسبتاً کوچک و فاقد حوض و مهتابی است. در سمت جنوب صحن، حیاط و محرابی جای‌دارد که ازاره‌اش از سنگ مرمر و بالاتر از آن، کاشی کاری معرق نفیس می‌باشد. در سمت خاور صحن، شبستانی با هشت ستون سنگی جای‌دارد و دارای درب چوبی خاتم زیبایی می‌باشد. مبتنی بر کتیبه رمز در مزبور، بنای شبستان در سال ۱۲۹۷ هـ . ق به پایان رسیده هست. در طرف باختر صحن نیز شبستان کوچک تری جای دارد.

این بنا در کوچه دارای اسم و رسم به باغ قلندرها که مسجد حکیم را به بازار تبارک اصفهان متصل می ‌کند، واقع شده و مسجد کوچکی است که صحن کوچک آن را در بعدازظهر اخیر با طاق شیشه‌ای پوشانده‌اند و به همین جهت ه آن مسجد شیشه نیز می گویند. این مسجد در طول شاه سلیمان صفوی توسط محمدقاسم بازهد معروف به خلوت نشین بنا گردیده‌است. درون مسجد به علت تعمیراتی که در آن صورت گرفته، از شرایط سابق خود خارج شده، ولی محراب جنوبی آن به وضعیت مهم مانده و دارای تزیینات کاشی کاری می باشد. کتیبه این محراب به خط آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ثلث سفید بر زمینه کاشی لاجوردی می باشد. کتیبه سردر مسجد نیز به همان طریق و مورخ ۱۱۰۰هجری قمری می‌باشد

مسجد گوهرشاد مسجدی کلاسیک و به مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مدل مساجد چهار ایوانی تشکیل‌شده‌است. صحن مسجد نسبتاًً به صورت مربع و در حوالی آن چهار تراس والا تاریخی و در فواصل ایوان‌ها هفت شبستان تعالی و شش در ورودی و خروجی میباشد.

ارتفاع صحن مسجد حدود ۵۶.۱۳ متر و پهنا ۵۱.۱۸ متر و جمعاًً حدود ۲۸۷۳ مترمربع مساحت داراست. ایوان‌های مجلل مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و مرتفع در اضلاع مسجد به قرینه یکدیگر ایجاد شده است.

کتیبه‌ ممتاز و تاریخی بایسنقر، فرزند گوهرشاد که از شایسته ترین ثلث‌نویسان پیمان تیموری بوده، با زیباترین خطوط ثلث بر پیشانی حیاط مقصوره خود نمایی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد می‌نماید و تاریخ بنای مسجد بر کاشی معرق، درین کتیبه مشاهده می شود. محراب، یکپارچه از سنگ مرمر با تزئینات و کنده‌کاری و کتیبه‌ای بین مقرنس‌کاری‌های آن و نمایان‌گر هنر آن مجال میباشد.

منبر صاحب و مالک الزمان (عج) بنا شده در کنار محراب تراس مقصوره، از دید عمر دارای اهمیت میباشد. این منبر نفیس، از چوب گردو و گلابی با طریق‌ منبت‌کاری و اتوماتیک‌زنی سوای به‌کاررفتن میخ در آن، به دست پرتوان استاد محمد نجار خراسانی، منبت‌کار دارای اسم و رسم عصر فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده و دارنده ۵.۷ مترارتفاع رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و چهارده پله هست.

گنبد رفیع مسجد بر فراز حیاط مقصوره، بر عظمت این سازه افزوده می‌باشد. طول گنبد حدود ۴۱ متر و خلأ فی مابین دو پوشش گنبد، ۱۰ متر می باشد. سطح فرنگی آن با خشت لعاب‌دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شد‌ه‌است. در دو طرف این ایوان، دو مناره هرمورد به طول ۴۳ متر از کف مسجد ساخته شده و دارنده کتیبه‌هایی یک‌سری می باشد. مسجد گوهرشاد صحنی به حجم ۲۸۰۰ مترمربع داراست و زیربنای آن ۹۴۱۰ متر مربع می‌باشد.

اسم بانو گوهرشاد، بانی مسجد، در آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد تراس شمالی مسجد یعنی حیاط دارالسیاده بر کاشی معرق به زرد رنگ و خط ثلث نوشته شده هست. نشانی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد این حیاط با معرق‌کاری زیبایی تزئین گردیده و بر سردَر ورودی آن به رواق دارالسیاده، پنجره‌ای از نقره از اثر ها قسم قاجاریه نصب شده است.دو ایوان شرقی و غربی مسجد گوهرشاد، با معرق‌کاری ممتاز و کتیبه‌هایی به خط ثلث، مسجد را به رواق امام خمینی(ره) و بست شیخ بهاءالدین مرتبط می‌نماید

همینطور همسایه استان عجم در صورتی‌که جدید عروسی دارا هستند، برای مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد وی تنقلاتی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مانند زولبیا و بامیه می خرند و افطاری جامعی را برای وی در روز نخستین ماه خوش‌یمن می‌برند که به آن روز والون می گویند.

بانگ سحر برای بیدار شدن
با استارت ماه رمضان، آن فرصت که تلفن همراه‌های هوشمند و ساعت‌های ظریف خلا، خیلی از عموم به همسایه‌ها می‌سپردند که آن‌ها را موقع سحر از خواب بیدار نمایند. یا این که مؤذن مسجد، دو توشه اذان می‌خاطرنشان کرد یک توشه برای بیدار شدن هم محلی‌ها و توشه دیگر در طول نماز صبح.

در گذشته‌های دورتر، هر کس صدای خیر داشت، دعایی رمز بام منزل‌ها میخواند که با شنیدن آن عموم از خواب بیدار می‌شدند یا این که به ضربه‌هایی را به درب منزل‌ها می‌زدند تا تمامی برای خوردن سحری فراهم شوند. الان دیگر این ترسیم برچیده گردیده و کلیه با زنگ موبایل موبایل یا این که ساعت از خواب بیدار میشوند.از سایر مراسم پیشین ماه رمضان که دربین خیلی از بزرگترها هنوز هم شایع است آشتی دادن عموم با یکدیگر می‌باشد زیرا معتقدند که در حالتی که مؤمنی سه روز با کسی قهر باشد، نماز رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و روزه‌اش قبول نمی‌شود، به همین ادله این مراسم پیش از استارت ماه رمضان اعمال می‌شد و اشخاصی که با یکدیگر مشکلی داشتند یا این که کدورتی میان آنان بود را آشتی می‌دادند.

دیدن ماه نو موقتا با وجود کلیه تکنولوژی‌هایی که برای آن وجود داراست هم به یک ترسیم تبدیل گردیده است و تمامی معطل می مانند تا از مراجع قانونی حلول ماه رمضان اعلام گردد. در قبلی به شخصی که دیدن ماه بر وی مسلم میشد، اعلم بلد می‌گفتند وی به بلندی یا این که پشت بامی میرفت و در حالتی‌که ماه نو را می‌مشاهده کرد، با خواندن خطبه‌ای شروع ماه را اعلام می‌کرد. سپس مؤذن اذان مغرب و عشا را می‌اذعان کرد و عموم هم متوجه می‌شدند که پیش از طلوع صبح، فردا باید برای سحر از خواب بلند شوند. البته آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در صورتی‌که ماه بعد از آخر شب چشم میشد، آن را با نقاره زنی اعلام می‌کردند.

در میان ترکمن هاست ترسیم میباشد که هر کسی زودتر ماه را ببیند سوره بقره را می خواند و بر این اعتقادوباور میباشد که بصیرت‌اش خوب خواهد شد و اجر بیشتری می‌برد.

مسجد امام یک مسجد جامع بوده مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که در بالاترین طبقه‌ مساجد مجموعه بندی میشود و در آن عبادت‌های جمعی مانند نماز عید فطر، مراسم اعتکاف و احیای شب‌های قدر شکل میگیرد. سردر باشکوه بنا شده در جنوب میدان همانند آغوشی باز بیننده را به باطن خویش دعوت می‌نماید. آبی رنگ آسمانی این سردر در ناهم خوانی با رنگ خاکی و سپید بناهای دیگر میدان، منزلت تبارک و فرازمینی آئین را اکران میدهد. به کارگیری از رنگ‌های آبی رنگ و لاجوردی به گفته بعضی کارشناسان بیان کنده فلسفه انتظار و نگاه به افق در بین شیعه ها میباشد.

برخی از عنصرها رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد معماری مساجد از پرستشگاه‌های قدیمی اهل ایران الهام گرفته‌اند. نیایش‌کنندگان در هر آیین و آیینی به حریمی امن و آهسته نیاز دارا هستند که رفت و آمد و ورود و خروج اشخاص مزاحم‌شان نشود. در زمان ساسانی دالان یا این که دهلیزی پیرامون راءس مهم پرستشگاه ساخته می‌‌شد که علاوه بر پرهیز از همهمه، زیارت‌کنندگان را به راس فقاهتی هدایت می کرد. دالان مدور مسجد پادشاه از این دالان‌های دیرین سر مشق گرفته میباشد. این دالان هیچ زاویه‌ای ندارد و به‌سیرتکامل‌ای تشکیل‌شده که شما با پیمودن آن تغییر‌و تحول جهت خویش را حس نمیکنید. راهرو بعداز پیمودن فاصله کوتاهی در ظلمت نسبی، شمارا به روشنی تراس سوق میدهد که نمادی از پا گذاشتن به عالم معنویت میباشد.

وجود فضاهای کبیر آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد خالی دربین ردیف‌ها موجب به‌هم پیوستگی هرچه بیشتر نمازگزاران و همبستگی جمعی میباشد که از خصوصیت‌های عبادت میان مسلمان ها میباشد.