خداپرست انوشي و خصوفی نيز طی قرن‌های سوم و چهارم هجری با قصد تقرب ، انجام مناسک ، زيارت و اعتکاف در مسجدالاقصی توشه هجرت بستند ، از جمله : دیده نشده بن وارفته الدمياطی محدث (متوفی سال 289 هـ) و احمد بن يحيی بغدادی که تا فرصت رحلت در قدس مقيم مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد بود .
به دليل قدوم فزاينده علمای اعلام که بمنظور تدريس به اين حیطه سفرکرده بودند مسجدالاقصی در قرن پنجم هجری جنبش شتابنده علمی به خویش ديد و از آن حوزه علميه مترقی در علم ها فقه و حديث ایجاد کرد . حجت الاسلام ابوحامدغزالی ازسرشناس ترين شخصيت‌هايی بود که به اين خواسته در سال 488 هجری به قدس سفرکرد و به تدريس پرداخت . ايشان یادآوری کرد‌ه‌می‌باشد که 360 استاد در مسجد حضور داشتند كه اين خویش گويای سکو رفيع مسجدالاقصی نزد مسلمان ها هست . متعاقب فتح بيت المقدس بوسیله صلاح الدين ايوبی ، چرخه علمی و دينی درمسجدالاقصی پس از وقفه‌ای قريب به يک قرن _ بر تاثیر اشغالگری صليبی‌ها _ مجدداً به جنبش در آمد و مسلمانها از هر قشر و طايفه ای توشه ديگر برای زيارت ، جاری ساختن مناسک و اعتکاف رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از يک سو و دستیابی دانش ، تدريس و اقامت از سوی ديگر ، توشه مسافرت بستند و نتيجه آن تأليفاتی یکسری در امر فضايل قدس و مسجدالاقصی بود که در قسم ايوبی‌ها و مملوکيان آوازه خاصی يافت . در اينجا به عنوان کردن یکسری گزینه بسنده می‌کنيم :
الجامع المستقصی فی فضائل المسجدالاقصی
تأليف امام حافظ بهاالدين ابی القسم بن عساکر متوفی سال 600 هجری.
ايده تاسیس مدارس علم ها دينی در پیمان مملوکيان تبلور يافته و به نقطع ی عطف خویش رسيد و کلیه مملوکيان آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از سلاطين و امرا گرفته تا قاضيان و دولتمردان و متمولان که به قدس عشق می‌ورزيدند به ایجاد کرد و گشوده سازی مدارس دينی ، ايوانها و کناره‌های دالان‌های بقعه شريف و دو ضلع شمالی و غربی آن کارایی گماشتند و علاوه بر تنظيم وظايف ، تأسيساتی را وقف مسجد کردند تا درآمدهای حاصله از آن صرف مسجد خواهد شد.
معماری کاخ هشتپردیس اصفهان